فایل شاپ
فروش مقاله،تحقیقات و پروژه های دانشجویی،دانلود مقالات ترجمه شده،پاورپوینتفایل شاپ
فروش مقاله،تحقیقات و پروژه های دانشجویی،دانلود مقالات ترجمه شده،پاورپوینتمقاله بررسی آیفل و نقش آن در گسترش مجموعه منابع الکترونیکی
| دسته بندی | فنی و مهندسی |
| فرمت فایل | doc |
| حجم فایل | 24 کیلو بایت |
| تعداد صفحات فایل | 19 |
مقاله بررسی آیفل و نقش آن در گسترش مجموعه منابع الکترونیکی در 19 صفحه ورد قابل ویرایش
چکیده:
این مقاله به معرفی برخی از کنسرسیوم‌های داخلی و خارجی کتابخانه‌ها از جمله «کنسیران» و «آیفل» و نقش آنها در تأمین بهینه منابع الکترونیکی برای کتابخانه‌ها می‌پردازد. و اینکه با سازماندهی کتابخانه‌های کشور و مدیریت واحد آنها می‌توان در کمترین زمان ممکن و با صرف کمترین هزینه و طی سهل‌ترین مسیر ممکن، از بهترین منابع الکترونیکی بهره‌مند شد.
مقدمه:
امروزه منابع الکترونیکی و دسترسی به آنها یکی از مهمتر‌ین نیازهای کتابخانه‌ها و مراکز فرهنگی به شمار می‌رود که دستیابی آسان واستفاده بهینه از آن نیاز به دانش و مدیریت خاصی دارد.
با توجه به گستردگی دانش وعلوم و فنون بشری، جایگزینی دسترسی آسان به منابع مورد نیاز بجای مالکیت منابع و تهیه تمامی آنها، از اولویت بیشتری برخوردار بوده و بهترین طریقة نشر و اشاعه فرهنگ و دانش در مراکز اطلاع‌رسانی به ویژه کتابخانه‌ها می‌باشد. قیمت بسیار گران منابع از یک طرف و بودجه کم کتابخانه‌ها برای خرید آنها از طرف دیگر، عامل گرد هم آمدن نمایندگان کتابخانه‌های کشورهای مختلف و تشکیل کنسرسیوم‌های مختلف داخلی و خارجی شد. تشکیل این کنسرسیوم‌ها راهگشای بسیاری از مشکلات بوده است. چرا که با صرف هزینه و وقت کمتر، منابع مختلف و متنوع‌تری تأمین شده و در اختیار پژوهشگران و محققان قرار می‌گیرد و کاربران نیز با دریافت آموزشهای لازم به شبکة بانکهای اطلاعاتی مختلف متصل می‌شوند.
کنسرسیوم خارجی «آیفل»:
از جمله کنسرسیوم‌های بین‌المللی، آیفل (EIFL)[1] می‌باشد که به عنوان نمایندة کتابخانه‌های کشورهای گوناگون با دارا بودن اهداف غیرتجاری برای دریافت منابع بیشتر با قیمت مناسبتر با ناشران منابع دیجیتالی و یا کارگزاران آنها وارد مذاکره می‌شود. و وظیفه اصلی آن، زمینه سازی برای تجارت نشریات و محصولات الکترونیکی از طریق مذاکره با ناشر و کارگزار می‌باشد.
این سازمان غیرانتفاعی (NGO) که در هلند به ثبت رسیده، از ائتلاف کتابخانه‌های پنجاه کشور در حال توسعه جهان که موانع زیادی برای دسترسی به اطلاعات دارند از جمله کشورهای جهموری شوروی، آسیای جنوب شرقی، خاورمیانه و … تشکیل شده و فعالیت‌های اجتماعی و غیرتجاری خود را از سال 1999 آغاز کرد.
مراکز دانشگاهی در این کشورها خواهان ایجاد راهی برای کسب اطلاعات علمی و پژوهشی از سراسر دنیا بودند. اما هزینه بالای اشتراک منابع الکترونیکی و اطلاعات محدود در مورد چگونگی استفاده از این منابع نسبت به منابع کاغذی، مانع از تملک نشریات و منابع فراوان دانشگاهی گردید. آیفل در راستای حمایت از این کشورها و کتابخانه‌های آنها جهت استفادة بهینه از منابع الکترونیکی وارد عمل شد.
یکی از روشهای افزایش قدرت خرید استفاده‌کنندگان از منابع، کاهش قیمت خرید برای مصرف‌کننده از طریق دریافت تخفیف هزینة اشتراک بوده است. که این کار برای کشورهای عضو آیفل که عمدتاً کشورهای فقیر یا در حال توسعه بودند از طریق برگزاری مناقصاتی در مورد مجلات و نشریات الکترونیکی برای ناشران و کارگزاران صورت گرفت.
از بین صاحبان اطلاعات، ناشران (Publishers)، انعطاف‌پذیری بیشتری نسبت به ارائه تخفیف از خود نشان دادند. ولی کارگزارها (Agregators)، شرکت‌هائی تجاری بوده که اطلاعات و منابع را از چندین ناشر گرفته و هزینه‌ای را به آنها پرداخت کرده و خودشان این اطلاعات را به دیگران می‌فروختند و از آنجائی که فلسفه وجودی‌شان صرفاً تأمین منابع مالی بوده به دلیل انعقاد صدها قرارداد دیگر، در صورت عدم تخفیف به یک خریدار، چیزی را از دست نمی‌دادند لذا در مورد ارائة تخفیف انعطاف‌پذیری چندانی نداشتند. از جمله این کارگزاران، الزوییر (Elsevier)، پروکواست (Proquest)، ابسکو (Ebsco) و … می‌باشند که از کارگزاران مهم جهان به شمار می‌روند. در مقابل اینها یکسری شرکت‌های غیرتجاری نیز وجود داشته که درصدد گسترش و توسعة اطلاعات بوده و اطلاعات را به صورت مجانی در اختیار دیگران قرار می‌دادند. از جمله دانشگاه کمبریج یا موسسة فیزیک آمریکا (American Institute of physics) که به فکر کسب درآمد نبوده بلکه درصدد ارائة خدمات می‌باشند. که اینها رویکرد خوبی دارند ولی صحبت و مذاکره با آنها بسیار به طول می‌انجامد.
عملکرد آیفل:
تاکنون از طریق برگزاری مناقصات، آیفل توانسته است بسیاری از منابع دیجیتال و ژورنالها و DVD-ROM, CD-ROM را با تخفیف قابل توجهی برای کتابخانه‌های مختلف تهیه کرده و همچنین موافقت برخی از ناشران جهت اشتراک صرفاً منابع الکترونیکی (و نه کاغذی) را جلب نماید.
و از آنجائی که آیفل نمایندة چندین کشور می‌باشد لذا تخفیف‌هائی که توسط آن گرفته می‌شود هرگز با تخفیفهای اخذ شده توسط هر کشور به طور جداگانه قابل مقایسه نمی‌باشد. لذا هر چقدر تعداد کشورهای عضو بیشتر باشد میزان تخفیف دریافت شده بیشتر و قیمت منابع اطلاعاتی پائین‌تر خواهد آمد.
برای ایجاد اطمینان دو جانبه از عملکرد و تعهدات کتابخانه‌های کشورهای مختلف از یک طرف و ناشران و کارگزاران آنها از طرف دیگر، بین آنها قراردادی امضا می‌شود. این قرارداد و سند، بیست الی سی صفحه بوده که توسط وکلا نوشته شده و پیچیدگی خاصی داشته که درک آن برای همگان میسر نمی‌باشد مثلاً گاهی تصور می‌شود که از سوی ناشرین، تخفیفی در نظر گرفته شده در حالیکه واقعیت چنین نبوده است. لذا قبل از امضاء، حتماً باید به رؤیت وکلای حقوقی برسد و بعد توسط افراد صلاحیت‌دار امضاء شود که البته آیفل به نمایندگی از کشورهای عضو (خریداران) این کار را انجام می‌دهد و دیگر نیازی به ارزیابی حقوقی توسط آنها نمی‌باشد.
هر کدام از ناشرین و آیفل دارای یک مدل جواز می‌باشند و ارائة جواز از سوی ناشرین به معنی پذیرش اجباری آن از طرف آیفل نیست. آیفل می‌تواند در قرارداد پیشنهادی خودش، شرایط مختلفی را در نظر بگیرد از جمله قیمت، وقت، شرایط و … که گاهی اوقات، سایر شرایط از قیمت هم مهمتر خواهند بود. چرا که قرارداد بعد از پذیرش طرفین و امضای آن، تا انقضای مدت مزبور قابل تغییر نبوده و هرگونه تغییری از جانب خریدار مستلزم پرداخت هزینة مجدد خواهد بود. و معمولاً آیفل با ارائة جواز پیشنهادی خود، بهترین شرایط ممکن را برای کشورهای عضو در نظر می‌گیرد و ناشرینی که خواهان بستن قرارداد باشند، ناچار به پذیرش این شرایط هستند. و اگر مواردی از آن را نپذیرند، آیفل با آنها وارد مذاکره می‌شود.
کنسرسیوم داخلی «کنسیران»
کنسیران (ConsIran)[2] یا کانون کتابخانه‌های دانشگاهی و پژوهشی ایران به عنوان یک کنسرسیوم داخلی تاکنون فعالیت‌های زیادی در راستای تأمین منابع انجام داده است. این کنسرسیوم که به نمایندگی از 54 دانشگاه کشور، چندین سال است که فعالیت خود را آغاز کرده، هم اکنون به عنوان یک انجمن علمی (NGO) در وزارت کشور در حال ثبت است و تاکنون فعالیتش صرفاً در حیطة خرید منابع بوده است و چندان به سازماندهی و اشاعة اطلاعات نپرداخته است. اما افزایش قیمت منابع و کمی بودجة خرید مخصوصاً در دانشگاه‌ها، سبب همکاری بیشتر کتابخانه‌های مراکز تحقیقاتی در کنار هم شده و بحث خرید جمعی درحوزة منابع چاپی و امانت بین کتابخانه‌ای (Interlibrary loan) و تأمین مدرک (Document Delivery) و اشتراک منابع رونق بیشتری پیدا کرد.
از جمله تصمیمات اخذ شده، سرویس‌دهی منابع خریداری شده از طریق یک مرجع واحد در وزارت علوم به سایر مراکز در سراسر کشور بوده که این کار به صورت رسمی در سال 2000 با تشکیل شورای سیاستگذاری تأمین منابع علمی در وزارت علوم آغاز شد. این شوراء علاوه بر وظیفه سیاستگذاری، دو کار دیگر را نیز انجام می‌داد:
1) مذاکره با فروشندگان و ناشران
2) تنظیم اساسنامه کنسرسیوم دانشگاه‌ها و مراکز ایران
از آنجائی که شورای سیاستگذاری تأمین منابع علمی وابسته به وزارت علوم و یک مرکز دولتی بود لذا برای جذب بودجه تصمیم گرفته شد که «کنسیران» به عنوان یک NGO به ثبت برسد تا بتواند از امکانات اعطائی به انجمنهای علمی استفاده کند.
تشکیل این قبیل کنسرسیوم داخلی و برقراری ارتباط فعال با کنسرسیوم خارجی آیفل می‌تواند خلاء و شکاف موجود در تأمین منابع الکترونیکی موجود در مراکز علمی و تحقیقاتی کشور را به تدریج برطرف نماید.
برگزاری کارگاه آموزشی در ایران:
برپائی کارگاه آموزشی «کنسرسیوم‌های تأمین منابع اطلاعات علمی» در بیستم و بیست و یکم شهریور 1384 در دانشگاه تهران، می‌تواند به عنوان گامی مؤثر در نیل به سمت این هدف به شمار آید.
این کارگاه با همکاری سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران و کنسیران (ConsIran)[3] و دفتر پژوهش‌های فرهنگی (CRB)[4] که یک موسسه غیردولتی و خصوصی است برپا گردید و در آن هیأت رئیسة آیفل و نمایندگان مراکز مختلف علمی و فرهنگی کشور شرکت داشتند. و علاوه بر معرفی آیفل و اهداف آن و نقش آن در تأمین منابع الکترونیکی برای کشورهای عضو به نقش کتابخانه ملی به عنوان جمع‌آوری کننده و حفظ کننده کلیة مدارک و اسناد چاپی و غیرچاپی در شکل‌های مختلف کاغذی، الکترونیکی و … اشاره گردید.
و در نهایت نیز با برپائی بحث‌های گروهی درمورد تشکیل و مدیریت یک کنسرسیوم موفق و خدمات مورد انتظار از آن، انتقادات و پیشنهاداتی مطرح گردید. ما حصل این مذاکرات و انتقادات و پیشنهادات به شرح زیر می‌باشد:
در ابتدا برای تشکیل یک کنسرسیوم موفق با مدیریتی مطلوب باید موجودی کتابخانه‌ها از لحاظ منابع الکترونیکی و نیازهای آتی آنها بررسی شود تا راهکاری مشخص برای طی مسیر و نیل به هدف به دست آید. سپس تمهیدات موجود از لحاظ بودجه، اعضاء، … بررسی شده و پس از برآورد مدت زمان دستیابی به منابع، بازاریابی صورت گیرد.
از جمله انتظارات مطرح شده از کنسرسیوم دستیابی سهل و آسان به منابع مورد نیاز با پرداخت کمترین هزینه و اخذ بیشترین تخفیف و به روز بودن اطلاعات دریافتی و دفاع از منافع اعضاء و آموزش آنها می‌باشد.